AGRON TUFA – ORFI

AGRON TUFA

ORFI

Mes të burgosurve në Kamp-burgun tonë ndodhej dhe një poet. Orfi, i thërrisnin, ani pse emrin e pagëzimit Orfan e kishte. Orfin më duket se e donim të gjithë, prandaj e linim të qetë të kridhej në mizerjen e vet meditative. Me të tjerët silleshim me teprime, por, gjithsesi, me masë… Sepse askush nuk i shpëtonte dot Syrit të Komandës. Tash së voni zunë të na survejojnë me kamera, të cilat, sapo i pikasnim, u punonim rrengje për t’i nxjerrë huq. Por, ajme, ne nuk e dinim se këto rrengjet tona ishin paraparë nga Komanda të gëlltiteshin prej një kundër-rrengu, që ishin dofarë kamerash të tjera, më të vockla, madhësish të ndryshme, deri në mikroskopike, të instaluara gjithandej nëpër kapanon dhe të cilat (ato të dukshmet) s’di se kush i pari i pati quajtur me një zhargon të çuditshëm: “kameleonka”.

Nuk kishim shans t’i dallonim gjithkund, se ato mund të ishin montuar mureve, shtretërve, në rroba, në enë e pajime, e ndoshta, siç po thonë me gjysmëzëri disa, edhe në pjesë të brendshme, nën lëkurë, sidomos për disa të operuar të veçantë. Madje thonë se këto “kameleonkat” mikroskopike paskan aftësinë të lexojnë ëndrrat, mendimet, deri dhe aktivitetin tonë emocional… Ky survejim i gjithanshëm e bëri të heshtte Orfin, të vuante nga pagjumësia, të shkruante çdo ditë letra për Komandën, të cilat ia dorëzonte rregullisht oficerit të rojës.

– Ç’i ke ato letra?!- zumë të habiteshim ne.- Kujt ia dërgon?

– Lutje,- përgjigjej Orfi,- lutje për Komandën.

– Çfarë lutjesh, Orfi? Ç’janë këto lutje përditë!?

– Lutje Komandës për të shkruar një poezi,- përgjigjej ai si me pahir.

Po përgjigje Orfit nuk i kthyen, e me sa dukej, as që do t’i kthenin, po të mos kishte ndodhur një rrethanë lehtësuese.

Siç do të betohej më vonë oficeri i shërbimit, ditën e izolimit të Orfit, ishte letra e shtatëmbëdhjetë (pa përgjigje) që e kishte mbushur kupën. Të gjithë e mbajnë mend kur erdhën dhe e morën Orfin, se vakt dreke qe: e morën mu kur ai po shprazte tenxheren me presh të zier në gavetën e tij të alumintë, plot gropëza, si vrima të zeza. Në derën e Kapanonit u dha ai, torobelloja i madh, Kim Shpuza, i mbërthyer me aq shumë rripa meshini, sa uniforma e oficerit kishte degraduar në një biçim veshjeje kaubojse. Prapa tij qëndronin në të djathtë e në të majtë dy policët e Kampit: Lef Ngreci dhe Zak Picaku, që të dy sikur t’i kishin pjellë mëmëdhitë e vendlindjes, me nga një rriskë mustaqesh të buta e pushatore dhe me nga një si plloçë e stërgjatë me qime nën mjekër, gjë për të cilën ata mbaheshin me të madh, duke u vetëquajtur “ne, tibetianët”. Ishin ata që ia hodhën hekurat Orfit, fill pasi Kim Shpuza bëri atë gjestin e neveritshëm me gishtin tregues mu si një tel të kthyer në majë, me të cilin, e shumta, mund të nxjerrësh një zar nga vrima.

Atë ditë Orfi nuk e hëngri pjatën me presh të zier. Një muaj e rrahën Orfin në birucë, pa ia thënë shkakun, që gjithsesi, dihej… Orfi u kthye bash kur kishim filluar ta harronim: i ligur, i irrnosur, aq sa fytyra i dukej si një copë suvaje me igrasi, por pjatën me presh të zier ama, nuk ia preku kush…

– Po ti mre çun, pse tallesh me ato Komandot?- ia pat me qortim e mëshirë njëherësh Faja, oficeri i shërbimit.- Masanej, ç’janë ato letra vu e vu… a thua se po i shkru dashnores… N’i paç dy fije mend, vallahi, unë t’them nale dorën, se po t’futën prapë n’birucë, vallahi, t’nordhën m’dru!

Orfi nuk bzani. Në vend të përgjigjes, për habinë e të gjithëve, i zgjati oficer Fajës një zarf tjetër.

– Çar ëre?!- u zbyth oficeri.- Prapë me letra ti!?

Orfi tundi kryet në heshtje.

– E po, ty t’u kruaka kurrizi, vallahi,- tha Faja, duke e fshehur letrën në xhepin e xhupit ushtarak.

Dhe gjithnjë, duke e tundur kokën, pa ia ndarë sytë Orfit, mërmëriti:

– Kisha pa, s’kisha pa, po të tallesh me Komandot, duke ua lypë për nji… me nder me thanë, poezi, kte vetëm kaplloqja tate e bo… e ti qofsh! Tashi, vallahi, ene mu m’i ke bo nervat kaçurrel,- tha duke ikur, e duke tundur kokën mendueshëm.

– Unë nuk po tallem…!- shpërtheu Orfi.- Unë dua ta shkruaj atë poezi. Ajo më ka ngelë këtu,- shtoi ai, me dorën e mbivendosur në mollën e Adamit, aty ku duhet t’i kishte ngecur poezia e pashkruar, mu si një kockë që s’të lë të marrësh frymë.

– Po shkruaje more trap, të hëngërshin shtatëqind dreqërit! Shkruaje more hut, pse po pret me marrë leje!- oshëtinë pas tij në kor të burgosurit e tjerë.

Oficer Faja kishte qëndruar, ishte kthyer dhe ia kishte ngulë sytë kaq përqendrueshëm Orfit, sa na bëri të heshtnim.

– Me ime ti nuk po tallesh, a?!

– Po s’e shkruajta, do pëlcas,- tha mbyturazi Orfi.

– Po kur shkon në banjo, merr leje ti?- tha oficeri.

– Marr, posi.

– Se je trap, prandaj!- ulëriti oficeri.

Pastaj mendueshëm e duke iu avitur me dy gishta në tëmtha, pa ia shqitur sytë, i tha:

– Ta zëmë se, fjala vjen, burgu hapet, të gjithë ikin nga sytë këmbët dhe ty të thonë: “Jepi Orfi, mbathja… ik!”, ti si do të veproje?

– Unë? Po ja… Do të kërkoja cilindo nga autoritetet e mbetura të burgut, të me jepte një shkresë lirimi, apo diç të tillë, që…

– Dhe nëse nuk ka mbetur asnjë autoritet… as edhe një, si do t’ia bëje?

– Do të endesha, ndoshta, këndej rrotull, ose do të lija një shënim me ndonjë adresë ku të më gjenin. Sidoqoftë, do të vija të paraqitesha herë pas here, deri sa ta sqaroja punën me komandot.

– Kështu… po të kishte të burgosur si ti,- tha oficeri i shërbimit, duke tundur gishtin në ajër,- tipat si puna ime do të dilnin ca palla, pa pikë lidhjeje.

– Kështu? E po ja ku po ta them,- tha ai, duke prekur xhepin e brendshëm të xhupit, aty ku gjendej zarfi i ri i Orfit,- këtë letër, deri pak më parë kisha vendosur ta hidhja në kosh, duke ta kursyer pak kurrizin prej dajakut… por me sa shoh, ty tamam pendreku pas qafe t’vika hakut!

Mirëpo Orfin nuk e morën. As përgjigje nuk i erdhi. Edhe Orfi nuk se shkroi letër tjetër. Me sa duket u la me aq. Nuk e dinim ç’bënte Orfi, i strukur në qoshk të kapanonit si një merimangë në pezhishkën e krevatit të vet. Meditonte ndoshta. Qe ngrohur moti. Përtej mureve të burgut vinte një ajër i ngrohtë e i shkrifët pranveror, i mbarsur me aromën e paramenduar të luleshqerrave, që duhet të ndodheshin fill matanë përroit të vogël me shegë të egra, që rridhte përbri binave të kampit. Kurse në oborrin e burgut kishin çelur lule të tjera, të gjitha luleshurdha, për të cilat Orfi vetëm njëherë u shpreh: euforbia! Nuk e kuptuam ç’deshi të thosh, por afër mendsh, do të qe ndonjë emërtim shkencor i familjes së luleshurdhave.

Në një nga këto ditë Orfin e kërkoi oficeri i shërbimit. Ishte mëngjes. E gjeta në skajin më të largët të oborrit ku ai dilte shpesh për të ndeshur në lloje të reja lulesh. E gjeta duke grimcuar retinën e verdhë të një luleje kamomili.

– “Asteraceae”,- pëshpëriti.

– Ça po thua, Orf…? Mirë, mirë, po lëri këto… të kërkon oficer Faja,- i thashë.

Rreshtimi i të burgosurve jashtë, para kapanonit, kishte mbaruar. Ndërsa komandanti i kampit numëronte thatë e mërzitshëm emrat e të burgosurve, të njëjtë, po ata, si kokrra të stërnjohura tespihesh, oficeri i shërbimit me shirit të kuq në krah iu avit Orfit dhe i pëshpëriti në vesh: “Ke afat 12 orë për ta shkruar më në fund, me nder me thanë, atë farë poezie. Komanda e dha lejen”.

Puhiza e padukshme frynte dhe frushullonte palat e kuqe të flamurit mbi tarracën e kapanonit. Orfit i dukej se jo flamuri, por çoç një valë e flaktë i grafullonte palë-palë brenda kraharorit, mandej, instinktivisht, kalonte pëllëmbën e djathtë përsipër parzmit të tij petashuq, sikur kërkonte të sheshonte tallazitjet e mëndafshit të kuq përbrenda.

Kur të burgosurit u shpërndanë nëpër grupe të vogla e të rregullta me veglapunët e tyre mbi supe, në oborrin e shkretë të burgut të shtruar me zhavorr të thatë e të ashpër, kishte mbetur vetëm Orfi, me kraharorin ende të paqetë nga drithërimat e panënshtruara. Ndjeu kërcitjen e takave ushtarake të oficerit të rojës, që pa e vështruar, i tha në distancë:

– Ik tani… koha është e jotja. Dhe dëgjo: kur ta shkruash atë dreq poezie, ma ço një kopje për komandën. Hajt, tani, ç’pret?!

Orfi pohoi me kokë. Para se të futej në kapanonin e zbrazët, përfshiu me një vështrim panoramik sheshin e burgut, muret e veshura me tela gjembaçë, portën e madhe me hekura të salduar, në qendrën e së cilës ndodhej një yll i shëmtuar e i ndryshkur, dy ushtarët anash portës me automatikë në gjoks, muret e ndërtesave bojëtulle të ndërprerë me fasha të bardha suvaje, të lyera me gëlqere të re, në sfondin e të cilave qenë flijuar përgjakshëm shkronjat e parullave dhe, pasi ndjeu një shtytje të lehtë, dashamirëse të oficerit të rojës, u fut brenda.

Në mbrëmje erdhën dhe e morën Orfin. Një tufë letrash të bardha dhe pesë lapsa majëmprehtë u gjendën mbi komodinë. Por asnjë poezi të shkruar!
Ca thoshin se Orfi e ka shkruar, mandej e ka ngrënë poezinë e tij të famshme, duke mos dashur që ajo t’i binte në dorë komandës. Por disa të tjerë që merreshin me pastrimin, betoheshin se e kishin parë si përpëlitej në krevatin e vet, si ulërinte e klithte, a thua ta kishin shtruar në thikë, se si gërvishtte e lënurte faqet me thonj, si çirrte grykën dhe plandosej mandej, në dyshemenë e ftohtë pa ndjenja. Dy herë e kishin ngritur dhe shtrirë në krevat, ndanë komodinës me tufën e bardhë e të paprekur të letrave dhe pesë lapsave majëmprehtë. Pastruesit thonë se gjer më të thyer të ditës i dëgjuan herë pas herë ato lloj ulërimash nga kapanoni i zbrazur dhe gjithnjë po ajo pamje: Orfi me fytyrë të çjerrë dhe grykën që kullon gjak. Dy herë e kishin lajmëruar komandën të dërgonin dikë ta shpëtonin, por ata kishin tundur kokat, duke nxjerrë veç dy fjalë të paqarta: “ani, ani…”.

Në të perënduar të diellit nuk u dëgjuan më as klithma, as ulërima dhe nuk u ndje më asnjë përpëlitje. Dy pastruesit futeshin pa ndier në kapanon, i aviteshin krevatit të Orfit, por shihnin vetëm kurbën e trupit të tij nën batanije që dridhej e tundej në dënesa të pazëshme, derisa herën e dytë, nuk u ndje më, e mbase mund ta kishte zënë gjumi, siç ndodh me fëmijën kur i shteren lotët.

Por kur të burgosurit qenë kthyer në shtretërit e tyre në kapanon dhe oficeri i rojës erdhi të merrte Orfin, ai u shallashtis nga letrat e bardha dhe lapsat e mprehur dhe gjithë qenia e tij u deformua nga një zhgënjim i dhembshëm kur mori vesh se poezia e shumëpritur nuk ishte shkruar. Para tij rrinte figura e heshtur, fajtore dhe e turpëruar e Orfit, si një fëmijë që ka njomur tutat, ndërsa ndër duar shtrëngonte jastëkun e qullur nga lotët. Atëherë oficeri mblodhi tufën e letrave të bardha dhe lapsat, e tërhoqi pas vetës Orfin, si të tërhiqte prej kapistalli ndonjë kafshë barre dhe çau mespërmes oborrit drejt zyrave të Komandës, duke iu gërmushur hijes së tij memece:

– Mashtrus! Mashtrus! Në dru… për mendereje kemi me ta qitë atë, mender me thanë, poezi!

Kështu e plasën Orfin prapë në qeli, atë, që e shpërdoroi aq poshtërsisht lejen bujare të komandës për të shkruar një poezi…

---

Pa u marrë me strukturën dhe kulturën e shkrimit, që padyshim, është prej dore ustai, ky tregim nuk është thjesht një sentencë jete në mizerje e një të burgosuri.

Përtej persekutimit fizik dhe psikologjik, që komanda i bën të burgosurit Orfi, autori fsheh një enigmë, që e bën atë (pra, Orfin), të pathyeshëm, madje, superior ndaj gjithë atij sistemi monstër.

Në fakt, Orfi, në kushtet e linçimit, pëson një ndriçim shpirtëror dhe mendor, të cilin, komanda kurrsesi nuk mund t’ia fshijë.

Kjo lloj përndritjeje, që unifikohet me poezinë, të cilën ai kërkon ta shkruajë me leje (çfarë ironie!) ia bën atij vuajtjen të papërfillshme. Gjithashtu, e bën të pathyeshëm përpara policëve injorantë, forca e të cilëve nuk qëndron te logjika, por te dhuna, njësoj si te kafsha.

Fakti që atij nuk ia gjetën poezinë, e përligj këtë variant. Çfarë rëndësie ka pse Orfi nuk e hodhi në letër poezinë?! Ai e kishte shkruar atë në mendje.
Dhe vetëm në mendjen e tij komanda nuk kishte si futej.

Për mua, të gjithë i pret një ndëshkim. Madje, edhe oficerët dhe policët injorantë të burgut, i pret një ndëshkim i madh. Është, thjesht çështje kohe.
Orfin, jo. Ai e ka gjetur shpëtimin. Unë kështu e kuptova. Urime, Ag, për kënaqësinë që na dhe me këtë tregim kaq të veçantë.

---

Biografi e shkurtër e autorit

Agron Tufa u lind në 1 prill 1967. Pas studimeve për Gjuhë-Letërsi në Tiranë, ai mbaroi studimet në Institutin Gorkij të Moskës. Më pas vazhdoi studimet pasdiplomike për Filozofi arti dhe Përkthimi në Institutin e Kulturave Europiane, po në Moskë.

Përgjatë më shumë se 20 vjetëve krijimtari, ka botuar vëllime poezish: Aty te portat Skee, Rrethinat e Atlantidës, Avangardë engjëjsh, Fryma mbi ujëra, Gjurma në rrjedhë; romane: Dueli, Fabula rasa, Mërkuna e zezë, Tenxherja, Gurit të varrit ia rrëfej; ese: Janusi qindfytyrësh, Kuja e Mnemozinës etj.; libër me miniatura: Thembra e akcilit, si dhe ka përkthyer poetët dhe shkrimtarët më të mirë rusë në shqip: Osip Mandelshtam, Josif Brodskij, Olga Sjedakova, Boris Pasternak, Andrej Pllatonov, Danjill Harms, Jurij Llotman, Vladimir Prop, Tolstoj etj.

Ka marrë shumë çmime kombëtare dhe ndërkombëtare – Penda e Argjendtë për romanin më të mirë (Fabula rasa). Në 2009 fitoi Çmimin e Madh Letrar (kombëtar).

Poezitë e tij janë përkthyer në anglisht, frëngjisht, italisht, gjermanisht, spanjisht, rusisht, rumanisht, polonisht, sllovenisht etj.