AGRON TUFA – NJË KUJTIM I LARGËT (tregim)

AGRON TUFA

NJË KUJTIM I LARGËT

Njëherë e pyeta vëllain tim më të madh se unë (sepse ai ishte në gjendje të më shpjegonte çdo gjë), se si lind dielli. Ai më tregoi me gisht majën e një vargmali të Korabit në lindje, ku dalloheshin si vizatime në hi trajtat e shtëpive të fshtrave në shpatinë.

– I sheh shtëpitë e atij fshati afër majës? Çdo mëngjes, akoma pa larë sytë, Hima (një djalë halle që e kishte shtëpinë në atë fshat) e merr diellin dhe e ngjitën me një palë shkallë të gjata në qiell. Pastaj, dielli, pasi kalon tërë qiellin, shkon prapë të flejë aty ku Hima e merr prapë çdo mëngjes.

Në sytë e mi Hima u bë njeri i rëndësishëm.

– Po nëse Hima nuk zgjohet dhe fle gjumë gjithë ditën, ne mbetemi pa diell!?, – pyeta i tronditur.

– Jo, Hima nuk fle, se atë punë ka…

M’u duk e çuditshme.

– Dielli ka krevat atje, pas asaj majës?

– Po, ai fle atje dhe i mbyll sytë. Është si një top, që i mbyll qepallat dhe fle, – tha gjithë siguri im vëlla.

Pastaj si duket bëra një pyetje të sikletshme, sepse vëllau filloi të brente thonjtë:

– Po kur Hima vjen në shtëpinë tonë dhe nuk zgjohet atje, ku fle dielli? Kush e ngre diellin në qiell?

– Kjo është një pyetje budalle!, – tha i inatosur vëllai.

– Jo, nuk është pyetje budalle!, – ngula këmbë.

– Po mirë…, – tha im vëlla, – a nuk e ke vënë re, se Hima vjen tek ne vetëm në kohë me shi? Dhe kur koha është me shi… nuk bie diell! Kjo do të thotë, se dielli është shumë i lodhur për atë ditë dhe dëshiron të flerë.

Nuk isha i sigurt, andaj i thashë:

– Prit të të shtyp majën e hundës.

– Pse?

– Të shoh, a rren a s’rren. Po dolën ata pikërrizat e bardha, ti rren!

Vëllai nuk pranoi dhe unë vendosa të pyes vetë Himën. Por Hima nuk erdhi gjithë verën, sepse gjatë gjithë verës nuk ra shi. Kur ka rënë shiu i parë, edhe unë duhet të kem harruar… Sepse shiu sillte në përroin përbri shtëpisë sonë përfytyrime të tjera, bashkë me zhaurimën e jehonave ndër veshë – një “auuuuauuu” të pasosur. Ndërsa përposh derdheshin rrëmbyeshëm valët e turbulta ngjyrë dherash dhe mua më dukej se ishte një lum prej groshe të zier.

Dikush i mistertë, një hy i pashpjegueshëm, shumë më lart se majëmali ku jetonte Hima, e kurdiste këtë spektakël legjendar. Ai, sigurisht, ishte një njeri i Plotfuqishëm, enigmatik e çudibërës, që vinte ca kazanë të stërmëdhenj me fasule… e ja, tash, si i derdh njërin pas tjetrit, për t’ua dërguar të shuajnë urinë, atyre që punojnë në fusha…

Hierarkia është e pranishme brenda shtëpisë; janë njerëzit e familjes nga varet ekzistenca jote; ndër ta – më e rëndësishmja – nëna. Pastaj rreth teje dallon persona të tjerë, të cilëve, me kohë, u vesh domethënie mitologjike: gjyshi, gjyshja, vëllezërit dhe motrat më të rritura. Hierarkia fillon të qartësohet me rolet që zënë ata në botën shtëpiake, me shpjegimet që të japin dhe me edukimin e përvojave të para.

Nga gjithë kjo hierarki familjare, flitej vazhdimisht për një person të tretë, të rëndësishëm, që nuk ndodhej aty. Ishte fjala për tim atë, për të cilin flisnin me të pëshpëritura, ndërsa gjyshja fshinte sytë me cep të shamisë. Emrin e tij ma kishin mësuar me këmbëngulje që ta mbaja mend dhe t’i përgjigjesha gjithkujt kur të më pyesnin: “i kujt je ti?”. Ndjeja kurreshtje dhe mister për tim atë që nuk e njihja. Konceptet e atësisë, përkatësisë etj, etj, asokohe nuk ekzistonin tek unë. Në hierarkinë familjare përpiqesha të gjej vendin e zbrazët të tij, diku midis gjyshit, gjyshes e nënës. Për herë të parë u ndesha me të kur isha rreth 3 vjeç, në një situatë të çuditshme.

Një paradite pranvere erdhën policët. Na nxorrën përjashtë, në bahçe, të gjithëve. Në fakt këtë e bënë me mirësjellje dhe në përgjithësi i admirova uniformat e tyre të reja, kapelat, këpucët e lustruara që shkëlqenin. Doja t’i prekja, por gjyshja më tërhoqi fort pas vetes. Fytyrat familjarëve të rritur ishin të ngrysura e të shqetësuara, aspak të mahnitura.

Midis tyre ishte një njeri i zakonshëm, shtatgjatë, me kësulë të bardhë në kokë, me një fytyrë të mprehtë, hundë të mprehtë ala-Maljeviç, sy të kaftë depërtues, mustaqe të mprehta në cepat e buzëve të shtrënguara dhe me duar të mëdha, të lidhura në kyçe. Derisa shtëpia u zbraz, ai nuk m’i kishte ndarë sytë dhe këtë e kuptova kur ndesha vështrimin e tij, që qeshte ironikisht nën mustaqe. Por unë nuk e dija kush ishte dhe më pëlqente të shikoja policët.

I frymëzuar prej pamjes së tyre vrapova te gjyshja, i kapa cepin e përparëses dhe i thashë më zë të lartë: “Kur të rritem dua të bëhem polic!”. U zhgënjeva nga mospërfillja e saj e thatë, ndërsa vëllai i madh, prapa shpinës së saj, më kërcënoi me gisht. Burrin shtatlartë me kësulë, mustaqe e duar të lidhura nuk e lanë t’i takonte njerëzit e familjes sime. Nëna më pëshpëriste në vesh dhe mundohej të kallzonte me gisht në drejtim të tij, derisa ia doli ta drejtojë ku duhet vëmendjen time: — Shihe mirë atë burrin… ai është yt atë!

Atëherë u kujtova për vështrimin e tij dhe qeshjen nën mustaqe.
Mandej pashë, se si policët hynë në shtëpinë tonë dykatëshe, si humbën nën hyrjen e harkuar të portës me qemer dhe si ngjitën shkallët në katin e dytë. Te dera qëndronte serioz, solemn, pa shprehje njëri nga policët. Arrita t’u shkëputem duarve të nënës sime dhe u turra drejt hyrjes së shtëpisë sonë, por u ndala në prag, para këmbëve të policit.

E pashë nga poshtë fytyrën e tij të drunjtë dhe hyra. Nuk më ndaloi. Ngjita shkallët dhe në një nga dhomat e katit të dytë, midis policëve, gjeta tim atë. Qe ulur në njërin nga sepetet e nusërisë së nënës sime dhe iu afrova. Pashë fytyrën e tij, mustaqet, kësulën, duart e lidhura me hekura dhe sidomos sytë e tij të ngulur në fytyrën time. Në tavan, midis trarëve poshtë çatisë, nën hatulla, rrëmonin policët. I ngriti duart e lidhura me hekura dhe më përkëdheli flokët.

– Çkemi, shoku Agron?, – më pyeti me nënqeshje.

– Unë e di kush je ti!”, – i thashë.

– Jo ore?! Pa hë, na e thuaj, po s’e pate sekret… – tha ai.

– Eeej, ti je baba!, – thashë, duke e prekur me gishtin tregues në gjoks.

– Heu! Po si e gjete… vetë?, – pyeti ai me një shprehje serioze.

– Babë, pse t’i kanë lidhur duart? – e pyeta.

– He… po bëjmë një lojë, Agron, – më tha, kësaj rradhe, duke më pëshpëritur në vesh.

– A të t’i çlidh? – thashë, dhe u përpoqa të gjeja vendin ku ishin lidhur ato duar të mëdha.

– Jo, jo… se pastaj e humb lojën! Nëse policët e gjejnë çfarë kam fshehur atje, nën çati, unë e humb lojën”, tha im atë.

– Po pastaj, kur do ta nisësh lojën tjetër?, – pyeta prapë.

– Pas dhjetë vjetësh, – më tha te veshi tjetër.

– Yhyyy, sa gjatë…! Po bukë, si do të hash tani, me duar të lidhura?”

– Ia zgjidhim duart, – tha, kësaj here njëri nga policët, që rrinte në të majtë, përbri tim eti. Aq shumë u përkul polici të ma thoshte këtë, sa streha e kapeles së tij më preku ballin. Ndërkaq, një tjetër zë i fortë polici briti diku lart, në hatullat nën e çatisë:

– I gjetëm!”

Pas pak pashë t’i hidhte një polici të tretë, njërën pas tjetërs, 2 pushkë, një teneqe fishekë dhe një revole, të cilat ai i priti si pehlivan. Pasi i grumbulluan, policët hapën një mushama të zezë dhe i mbështollën.

– Ato ishin tonat? Pse s’më the mua ku t’i fshihje! Dija vende të fshehta unë…!, – i thashë tim eti me qortim e krenari.

Shpërfillshëm më përkëdheli për herë të dytë flokët me pëllëmbët e pranguara.

– Po pse ua tregove!, – i pëshpërita me zë të ulët e konspirativ.

– Nuk ua tregova! Ishte lojë, mor bir… të thashë. Ata i gjetën vetë.

Heshtje. Dëgjohej vetë zhurma e plastmasit që paketonte arsenalin e vogël të armëve. – – – Të më kishe pyetur mua! – thashë për herë të dytë, mjaft i mërzitur , ndërsa breja thonjtë: – dija një vend të fshehtë, që nuk e di askush, përveç motrës…

Nuk pata më kohë t’i tregoja tim eti se ku gjendej vendi i fshehtë, sepse skuadra e policëve e vuri para. Ai më puthi kokën nxitimthi dhe u lëshuan shkallëve thuajse me vrap, aq sa mezi arrita t’i shquaj kur ata po dilnin nga dera e avllisë.

Kur shkova në fund të rrugicës, te kroi, ku kish qëndruar Gazi i Degës, gjeta veçse një re të dendur pluhuri, që linte prapa makina në largim.

Nga “Thembra e Akcilit”, MB, 2015

---

Biografi e shkurtër e autorit

Agron Tufa u lind në 1 prill 1967. Pas studimeve për Gjuhë-Letërsi në Tiranë, ai mbaroi studimet në Institutin Gorkij të Moskës. Më pas vazhdoi studimet pasdiplomike për Filozofi arti dhe Përkthimi në Institutin e Kulturave Europiane, po në Moskë.

Përgjatë më shumë se 20 vjetëve krijimtari, ka botuar vëllime poezish: Aty te portat Skee, Rrethinat e Atlantidës, Avangardë engjëjsh, Fryma mbi ujëra, Gjurma në rrjedhë; romane: Dueli, Fabula rasa, Mërkuna e zezë, Tenxherja, Gurit të varrit ia rrëfej; ese: Janusi qindfytyrësh, Kuja e Mnemozinës etj.; libër me miniatura: Thembra e akcilit, si dhe ka përkthyer poetët dhe shkrimtarët më të mirë rusë në shqip: Osip Mandelshtam, Josif Brodskij, Olga Sjedakova, Boris Pasternak, Andrej Pllatonov, Danjill Harms, Jurij Llotman, Vladimir Prop, Tolstoj etj.

Ka marrë shumë çmime kombëtare dhe ndërkombëtare – Penda e Argjendtë për romanin më të mirë (Fabula rasa). Në 2009 fitoi Çmimin e Madh Letrar (kombëtar).

Poezitë e tij janë përkthyer në anglisht, frëngjisht, italisht, gjermanisht, spanjisht, rusisht, rumanisht, polonisht, sllovenisht etj.