ERVIN HATIBI – VAJZAT E TRANZICIONIT (cikël me poezi)

ERVIN HATIBI

VAJZAT E TRANZICIONIT (cikël me poezi)

ATDHEU TURIST

Kamarda ishte këtu
Pantallonat e shkurtra
Aparatin fotografik nuk e shqiste dore
Vërtik kokën me flokë të bardhë linçuar
Flokë të bardhë, vargan turistësh me kërcinj konserve
Plakë prej shëndeti dhe qershori
Nën bluzat e bardha lisho e vesh trupin
Zhurmë zanoresh janë thithat gjinore
Tek hapin rrathë të shtrembër në ujin e ndenjur te bluzës
Çfarë drithërash Kamarda, plot
Jot shoqe parkon në pleqërinë poshtë bluzës
Nuk e lëshon aparatin, emri i markës
Me Y greke, që ndryshe kalamajtë e shqiptojnë
Të pisët lypin çamçakiza e qindarka
Të pisët, të shprishur gjaku
Plaka shtrëngon
Qemerin e kishës, që sapo doli
Ata shkruajnë se ishin aty
Të dy çift pleqsh
Kamarda kthehu në katund.
Aparati fotografik, aparati fotografik
Kërcinjtë, falanga falangjesh, turistët e zbardhur
Turistët, turistët, me flokë të bardhë, të verdhë
Kisha ku u martua Kastrioti
Ishe aty Kamarda
Shtrëngonit aparatin fotografik, këtu të vjedhin
Dy cicat si një autobus i vetëm përmbi hartën gurore e pluhur
Qumësht pluhur ish-qumështi italo-shqiptar

VAJZAT E TRANZICIONIT

Më mbaruan cigaret në stacion të autobusit
Duke pritur revolucionin tjetër
Këtu kam mbetur
Gozhdë e përzhitur, e shtrembëruar
Nëpër shkrumbin e kishës së djegur.
Si nëpër pistoleta me mulli
Të gjithë janë futur kokë me kokë
Nëpër shtëpi
Gjithë revolucionet të parafundit janë
E gjithnjë jeta ime e fundme, e fundit
Lirë m’i bleve lotët, m’i bletë
Krejt trupi më dhimbte nga dashuria
Për popullin e barrikadën.
Dua të vdes e ta harroj
Ta vjell. Dua të vdes kot
Ose hiç të mos vdes nëse duhet
Të vdes me qëllim
Do marr një lypës të mitur mulat
Ta ngroh e ta rris ndyrë
Ju ftoj të gjithëve në strofkën time
Të më pështyni në fytyrë
Veç të mos më provokojë njeri me plagët e veta.
Por rroftë, rroftë flamuri i ri
Edhe çdo dashuri e vjetër
Në ardhtë prapë dita, në rrugë prapë do jem
Me gurë do godas patjetër
Ata që janë grumbull
Dhe ata që do rrinë vetëm.
1991, “6 maç” (1995)

PARFUMI YT

Ti je? Ti je? E njëjta?
Goja jote varr i gjallë detar
Me aromën e fërnetit
Të puthitur trupat tanë nga frika
Në kërkim të mejhaneve pa garipa
të portit
Por ama me “zhurmë e tym” i kërkonim
Që askush të mos na shihte kaq pa frymë e të përkryer
E kështu s’e gjenim një të tillë, këmbët e rënduara
Si shishe na thyheshin në mes
Puthjet e rërën me brazda plagosnim
Në gjurmët tona të thella varrosnim
Gjithë vitet që kishim kaluar pa u njohur
Buzë detesh me emra të ndryshëm
Ajo natë në dritare si pulë e zezë
Ngrohte të vetmen hënë vezake
Nga ku del gjarpri i gjithë mollëve
Mollët e tua të bardha
Bashkë i kafshuam
Dhe të nesërmen i mallkuam, kur
I njëjti autobus u nda më dysh
Për të na degdisur në drejtime të kundërta
Tani
Me një guxim të mjerë
Nuhas gjithë ditën, të betohem
Gojët e shokëve në klub, për atë Zot
Është era e saj

ZONË USHTARAKE

Zonë ushtarake, adriatike, Bisht` i Pallës.
Pasdite e korrikut, monedhë e florinjtë
me profil mbreti, në gojën e mbyllur të një fëmije
që nuk e di ku shkon.
(Atyre që e dinë u dhemb).
Pasdite e prillit-gisht këmbë me thoin e porsaprerë
mbi një qilim Persie plot flaute e zogj.
Ky është Bishti i Pallës, ky është emër gjiri
pasdite për pasdite
rrethuar me revani të thata kodre: dhe deti përpara
si xhami në kornizën e sapovarur në një agjenci
udhëtimesh.
Mbyllur gjithë lumturia në një epruvetëz trishtimesh,
rërë e lagur gjer në kërci
dhe kërcunj bie deti në gjinj, dhe mijëra shishe
plastike,
pa asnjë mesazh,
dhe kukull-foshnjë me kokërdhokë gome,
dhe gjurme qeni në ranishtet bie deti,
dhe dhëmbë të thyer guaskash.
Lufta ime me gënjeshtrën dhe harresën
prodhon poezinë për gjirin tim
hermetik të Bishtit të Pallës, zonë ushtarake
shkurre çeliku,
kuba betoni rrëkëllyer nga Enver Hoxha, ngulur jeshile
përgjysmë në plazh.
Vij të gjej detin vetëm me gjire ushtarake kubane
në postblloqe e zona të minuara i vidhem
publikut,
në plazhe të një virgjërie ruajtur dhunshëm nën
infibulacione
të Traktatit të Varshavës.
Nudistët, heroinomanët, muslimanët me mjekra të gjata,
serfista intimë të palavdi,
të përndjekur, po në luftë me shoshoqin për
ekskluzivitetin
e Gjirit
të Bishtit të Pallës; topitur toponimia nën
diell,
larg harresës popullore dhe policisë
e sidomos larg grarisë, isha në punën time, gati vetëm
në kilometra të drejta-lagur me ujë, tharë me rërë
me kokën plot gjëra të vjetra,
duke qëmtuar me nge si në librari
nëpër sqetullat leshterikë të plazhit,
kur ja, gjeta (dhe zemra më kumbon si gomone)
gjeta pas një blloku betoni, betohem,
një shiringë të hollë të heroinës
dhe
një palë mbathje gjumi.
Një shiringë të vdekur, me një thep të vjetruar gjaku
në fytin e tejpashëm.
Kurse përbri, një palë mbathjesh të lagështa, ende të gjalla,
me lule të errëta gocash,
elegante si një klavikul e zier deleje
në fytin tim.
……………..

Pasdite prilli apo shtatori apo maji,
me të rënkuar rrëmova
rërën
dhe hapa gropën
dhe ngaqë nuk më nxinte,
varrosa thjesht
shiringën, me agën e thellë si orgazma,
dhe ato të tjerat-lulet një nga një,
varrosur me rërë, diku vite me radhë,
në Bishtin e Pallës çdo pasdite,
në një gji sekret
me detin në të djathtë
dhe zemrën-bregdetare-në të majtë,
që dridhet jugut
ku balli merr kokrra rërë në çdo përkulje,
në ca vende, o shok, mund të shkohet vetëm
duke vdekur më parë.

“Pasqyra e lëndës”, 2002

(AGENDA)

Të hapësh derën, të mbyllësh derën
të presësh me syze dielli verën
të ndërrosh parfumin
dekorin
kostumin
të bësh maksimumin
të përdorësh telekomandën
të shtypësh tetën
dyshin
gjashtën
të kujdesesh për tonin kur ngre telefonin
-të dielën votonin
të zhysësh kartonin
për një emër
mashkull a femër-si herën tjetër
të ndërrosh fenë, ndoshta dhe seksin
të gjesh pretekstin

(CHORUS)

Kinezë, francezë, senegalezë
hieroglife me bojë kine të zezë
njëlloj të gjithë ndryshe ngjajmë
po na shpove njëlloj na del gjak
dhe koka-kola
në xhinse gri na del boja
dhe e njëjtë është jehona
pop që lëshojnë fort rrugët tona
(por edhe aroma)
e njëjtë fytyra
përsëritet rruar nëpër pasqyra
si a-të e rrumbullakëta
në fundet e vakëta
të emrave italianë
të grave
të fqinjëve tanë
(me rimë)

EDHE NJË HERË MBI ÇMIMIN E BANANEVE

përtej murit të berlinit
rriteshin kërcënuese babanet e romës
viti njëmijë e nëntëqind e tetëdhjetë e gjëkafshëë
xhungla prej betoni dhe çeliku dhe paniku
njeriu për njeriun ishte ujk ose murg, rrethuar
me banane
në një ishull rrethuar
prej një uji të kuq të gazuar
ish bin ajn berliner
por në fakt jam një çek amerikan i cili…
post marksizmi ende evolucionist riprodhoi
banane të zeza prej gome
për post –
stalinistët, nipa dervishësh, të rrihnin
popullin tonë me to (mbaron citimi)
banania mbushur cit me patate të zier ëmbël
patatja është edhe bukë edhe gjellë e nëndheshme
vetëmbjellë në fushat muzeale të mathauzenit, treblinkës
me pataten bëjmë patatina; me dorën tjetër
përkëdhelim në errësirë
barkun e vakët të televizorit, mbushur me koka-kolë
patatinat, jo patatet, janë i njëjti fis me bananet
patatinat dhe bananet me gjithë koka-kolën
krushq dhe pajë për martesën
e cese me madonën
dhe kanë pjellë nga e para bananet
e vdekura të romës
tashmë fabrikuar ngushtë
në të njëjtin bistak
me shkopinjtë e zinj të gomës

(2002)

TOO DRUNK TOO…
(Dead Kennedy’s)

Tani disponoj edhe seksin tënd
jam i lejuar ta prek
i lutur ta hukas

E ke të thjeshtë ti
Thjesht rri shtrirë në krevatet e mia
dhe urdhëron të pushojë muzika
të fiket drita
E qesh përtej mjekrës tënde me dhëmbë
si edhe përtej
Amfiteatrove të fytit
sytë e shtrirë, e bardhë, e bardhë…

Pastaj barku yt me faje tërheq
vrraga të trasha
ajri
Ti po punon me shat ajrin e dhomës sime
unë sillem nëpër dhomë si Lenini
bythët e mia të zhveshura në terr
janë dy o-të te fjala alkool
E ty të këputet shpirti
qesh…
Me cicat e tua prej qeni, kur unë të them
se lipset të kesh edhe një palë të tjera si këto
Cica qeni që i kanë varrur sytë njëra djathtas
tjetra majtas
si në flamur
(pushon e qeshura, ato pushojnë së duartrokituri, cicat)
(bëhet heshtje):
ti kërkon pa u ngritur cigaret
Që i mban në çantë
ku ka edhe plot gjëra të panjohura grash
Zhurma e çakmakut tremb barkun tim të vdekur
i shkurtër ndriçimi, dihet, si një valë
Fshin shpejt figurën tënde nga rëra e syve të mi
Atëherë unë shtrihem pranë teje

kjo cigarja si fëmijë pleqërie, ose si ndonjë gjë
tjetër më e saktë që i lidh dy vetë
edhe po s’qenë aty të dy
fjalët e tua janë rrethuar nga një zë i padëgjuar
ti më thua mes tingujve se s’duhet të të thërras më
-Kur je i pirë… – shton
asnjë e dhënë tjetër pastaj
për trupin tënd, a je shëndoshur shumë
a i ke krejt vetullat
Thonjtë e mi
rriten
janë ngulur në djersë
në Viet-namin tënd të rruar pa napalm
Ti qesh me gjithë atë më tym
Dhe unë ta di emrin
E ti nuk do që unë të trishtohem
Ndaj
më pickon herë-herë
në një nga bythët e mia të ligura
si mollëzat e poetit me tuberkuloz
E asgjë
s’më ndalon të qaj vetë
mos lër të ulen sytë e mi.

(1994)

KËNGA ME KARMA

Gjithë ç‘kam parë, gjithë ç‘kam ngrënë-karma
Gjithë ç‘dëgjova, gjithë ç‘preka
E ardhmja është nesër apo thjesht’ e djeshmja
Me këmbët
Shtrënguar në këpucët e mia?
Karma
Unë vetë të mëkova
Dhe gjithë ç‘di për mua vetë t’i mësova
Pa më marrë shumë leje ti tani po përdor
Për direkë, krahët e mi të lirë
Qepallat e mia për vela ke qepur
Pa ma varur lundron për ku je nisur
Ku shkon, fjala vjen, një pëllumb që ikën
Përveçse për t’u bërë çift me një tjetër
A ke nga fillon vallë i ri, shteg
Përveçse në një nyje të rrugës së vjetër?
Të shtegtosh. Të ikësh. Po ku të shkosh?
Po zgjate këmbën, të jepet veç tokë
Pa ujë të ëmbël justifikimesh
Kjo
Është toka për ecje
Toka e njerëzve
Toka e mundësive ku nuk u iket dot përgjegjësive
Karma
Ajo që ke lexuar ti je ajo që ke ngrënë ajo që ke nënë.

2002

* * *

o hënë mos ma humb gjakun
klithte
njëri tek vdiste në këmbët e tjetrit
që vazhdonte ta vriste-mbytur në gjak e hëna
sipër e plotë s’humbiste
mes resh mbi shtegun shkretan
o Zot vetmia sa e rëndë me vrasës përmbi… e hënë aty
dy… tri… pesëmbëdhjetë hëna numëroje si kopsa
në pllakat e gjalla të gjakut të tij

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e njëjta hënë (vite më pas)
(një hënë që hyn në dhoma gjumi)
– ç’ke që qesh i thotë gruaja burrit
(shpinëz shtrirë mbi shtrat)
– ç’ke që qesh?
burrit më s’iu ndenj, s’u mbajt
– e di si është puna? (merr frymë thellë
gati sa nuk thith dhe hënën në zgafellë)
– e di sesi? mësoje pra:
kaq vite më parë isha unë
ai që vrava filanin një natë
e vrava; mos më pyet pse/si. e vrava
e tek i bija, hënës i bërtiste mos ma humb gjakun
dëgjon? hënës i fliste mos ma humb gjakun
(gruaja dëgjonte e bardhë)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

nuk dihet sesi, por gruaja e burrit
ose foli me gratë ose me burrat…
e rëndësishme: fjala me hënë mori dhenë
dhe burrin e zunë e vranë

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

kur gjyshi ma tregonte këtë gojëdhanë
në fund më thoshte (unë skuqesha)
– grave tregoju ç’ke brez e poshtë po kurrë
ç’ke brezi e sipër
brezi kështu ishte pra thelbi kufitar i burrit; brezi
që shtrëngon pas shpirtit koburet dhe poturet
problemi është se gjyshi neglizhonte në një farë mënyre
rolin drejtues të hënës, peshën e hënës në këtë histori
si edhe në gjithë historitë tona me vrasje edhe gra
(me eros e thanas si i thonë)
se është një hënë mbi ne, mbi njerëz që ecin, një hënë
torturuese si
makina e së vërtetës
është një hënë si llambë morgu përmbi
e poshtë që shtiresh i vdekur ti
poshtë ti tek shtiresh mish
është hënë-fanepsje e një gjiri nxjerrë nga rrobat gabimisht
për një fëmijë-femër që qenka rritur
që tashti pi cigare e jo qumësht njeriu-ky je ti
dhe hëna ai fakti i bezdisshëm që çdo nënë
në gjak
ka brenda rrobash gjirin si shantazh
por njëherësh edhe gjyshit i bie të ketë
të drejtë:
në i rrëfen gruas ç’ke sipër brezi-janë të njëjtët gjinj:
ajo të hedh e rend të gjejë ndonjë
që ia del të mbajë më gjatë të errët
fshehur
në një këmishë burri me kuadrata
gjysmëhënat e njëjta të anës tjetër

2002

VAJZAT E TRANZICIONIT
(kujtime)

Hyrje.

pjesëmarrje vullnetare
e fytyrave nëpër
dekore qytetare
faqe që përtërihen
faqe vajzash, fasada dekadash
që përhihen në
fizarmonikime
kolibrore
ditaresh
të një
(dy, tre, katër, pesë…)
adoleshence
me afat të parashikuar skadence

Thirrore korridori.

Goca t’buk’ra të rinisë sime të parë
Për ju më hapen e më bien përduarsh
Freskoret kineze të enumeracionit
Me ju hapen e mbyllen afresket
Përgjithësisht bardhezi
Të arkivave të tranzicionit
“… Sonila Sopi u gjet e therur
Në Milano, në plehra e hedhur”
Gocat e buk’ra të rinisë sime të parë
Ju ishit pa e ditur dhe pa faj
Bija të luleve të San Françiskos oqeanike
Por shampot ju vinin nga Bullgaria
Fallco dhe ballkanike
Ju vetëm liri, liri kërkonit
Dhe mëshirë nga motorristët e palarë të Babrroit
Goca të mira të Tiranës së parë
Burrat tuaj janë reporterët italianë
E ju më dukeshit të gjitha të mira
Kur unë isha thjesht i pakrehur
Dhe nuk kam pasur kurrë Sida
Thjesht’ më pëlqenin legjendat dhe Stigma
Si kafshë shtëpiake, por e egërsuar
Ju vrojtoja
Përtej Bob Marlit bjond të flokëve të mia
Goca të mira, të njohura, të Tiranës së natës
Me zhargonin tuaj të zhdukur tashmë
Bashkë me baret efemere
Në jug t’Unazës
Bashkë me pseudonimet romantike të spaçatorëve të
Vjetër
Që në fakt e nxirrnin bukën
Me ndonjë zanat tjetër
Zhdukur zërat tuaj si mente në mitingun e opozitës
Që zgjaste sa besimi ndaj politikës
Zhdukur përfundimisht silueta juaj e mirë
Nëpër palestra
Ku sot fabrikojnë një tip femrash të tjera
(pak më të lehta)

Dalje.

Në zemër më vijnë
E mblidhen
Ta nxijnë
Kujtime të vjetra ëmbëlake
Me një kreshendo prej flake (kashte

Kujtime të gjalla privuar
Tashmë
Në detajet banale –
Mbetën veç frazat, gjestet teatrale
Ashtu siç ishin shkruar
(Nën rekuizitën e vjetruar
Erëmonte djersa e aktorit të ri
Të dhjetë vitesh më parë

Kujtime të gjalla qëruar
Nga detajet banale
Dhe mbetën simbole vetëm
Si kafka
Pas tretjes së lëkurës tullace
Dhe mishrave të lodhur të mimikës në faqe

Kujtime që refuzoni shpejtësinë e dritës
Thellë perspektivës, brenda dritaresh të qytetit
Dritës
Tek i përshtaten rreth kurmit një ish-vajze
Që plaket jashtë meje (e re përbrenda
Ose e anasjella
Kujtime, ju i përkisni më shumë errësirës
Ku marrin në heshtje format e veta
Gjallesa gjuhësore nga e djeshmja
(Përdhe, mbledhin në heshtje rrobat e veta

2002-3-4

---

NEOSENTIMENTALIZMI I ERVIN HATIBIT

Agron TUFA

Që nga viti 1988 kur 14-vjeçari Ervin Hatibi botoi librin e parë me poezi “Përditë shoh qiellin”, poezia shqipe (edhe pse vazhdon të shkruhet me vargje), nuk është më ajo. Shumëkush që priret të rrëmihë nëpër kadavra (poezi periodikësh: gazetash, antologjish, revistash etj.), do të gjejnë pa farë zori – fare në fund të viteve ’80 – embrione të gjalla të një ligjërimit të ri poetik, i cili në pak vite ia ndryshoi radikalisht fizionominë poezisë shqipe. Ky ligjërim, duke kapërcyer vitin 1990 e më pas, i parë në përqasje me çka qe shkruar pas luftës së Dytë, duket se s’ka asgjë të përbashkët, a thua se poetët u përkasin civilizimeve skajshmërisht të ndryshme.

Ndoshta më shtatlarti i poezisë shqipe – profeti flokëverdhë i lirikës metafizike urbane, Ervin Hatibi, me sy gjerësisht të kaltër e mjekër ngjyrë gruri – shumë më i ngjashëm me një ikonë utopike të Jezu Krishtit se sa me një banor të zakontë të “Rrugës së Elbasanit” – i priste ngjarjet, ndërrimet e kohërave, revolucionet i kredhur në soditje, i kruspullosur nga malli për gjërat që nguteshin të zhduken, duke e lënë të thyer kruspull nga nostalgjia. Në fakt gjithë ndjeshmëria e tij, gjithë përrenjtë e harbuar metaforikë dhe pirgjet e imazheve lëvizëse, kapërthyese që ndërkëmbejnë njëri-tjetrin, janë në thelb elegji për braktisjen e vrazhdë të sendeve dhe realeve – ndarja e vrazhdë me to, pa arritur të shkarkojnë në ne gjithë potencialin elektrik të kuptimësisë së tyre. Sendorësia e poezisë së Ervinit është detaji, lënda që mbrun botrat, si brenda kopshtit të shtëpisë së tij me pak monedha të përndezura dielli pasditeje, hurma dhe mandarina, ashtu edhe polivalenca kuptimore valë-valë e realeve të fëmijërisë me mitet e dykuptimta psikanalitike, ambiguide, ideologjike apo didaktike. Zhaurima e kaosmosit të tij derdhet e çoroditur me brohori e krisma nga kreu të i “Rrugës së Elbasanit”, Liceu e deri te “Asim Vokshi” apo “Q.S; policë e studentë, horra të rëndomtë e pijanecë të sofistikuar, konviktore bukuroshe që ndiqen nga ashikë zamani dhe vajzurina aventuriere ”:

Nën helmetën e kafkës sime
(ndjej kafkën e popullit (si të gjithë!) …
Hija e dhunës ma tredh heroin,
profetin që rrita;

apo:

…I hallakatur, i dërrmuar
mbështjellë nga trupi si Saturni nga unaza.

Në “Përditë shoh qiellin”, siç ndodh rëndom me librat e parë të poetëve me talent të pazakontë, jepet pa ndonjë ngarkesë të tepruar gjenealogjia e figuracionit, imazheve lidhëse, përdorimi estetizant i gjendjeve dhe vizioneve: Si sy zogu – pikat e vesës mbi bar”, apo: “Vjeshta flokëkuqe/ si princeshë skoceze, endet ngadalë/ pyjeve mbi kalë/ sa dëshirë kam ta takoj/ dorën t’ia shtrëngoj…”. Një katërmbëdhjetë vjeçar, me atë libër, thjesht paralajmëroi ardhjen e afërt të një race tjetër në poezinë shqipe, që n’ato kohë ia kishte mbërri me qenë një mërzi jeshile botërore ngado që ta ktheje fletën.

Poezia që krijoi Ervini pas viteve ’90 është unikale nga shumë pikëpamje të “inxhinjerisë së vargut” me të cilat s’ia ka dalë të matet ende asnjë kritik, studiues a tekstolog. Sepse vështirësia e kësaj poetike qëndron stihinë e ligjëratës poetike spontane, befasinë e kombinimit të shumë skeleteve tekstile që dallojnë nga njëri-tjetri veçse në ekzekutimin e ngjyrave, veçse në partiturën e shtysës që prore ndërkëmbehet me sinjalizimin e instrumentit të kësaj ligjërate.

Të gjitha poezitë e Ervinit që janë shkruar në fillim të viteve ’90 – 92 qëndrojnë si ornamente strofike dhe ruajnë gjurmët e asaj atmosfere, vibrimin dhe mahninë shpirtërore të këtyre viteve. Akoma më e shpirtëzuar dhe më ornamentale realizohet kjo atmosferë në dhjetëra poezi intime, metafiziko-urbane, elegji e balada të nginjura me protestë e vetironi, dëshpërim e sarkazmë të kthjelltë. Filli i humorit absurd krijon një sfond të përgjithshëm ngërdheshjeje, tablo ireale, parajsa të përçudnuara nga pranvënia e kontrasteve paradoksale. Një ndër librat më të plotë dhe kyç orientues për gjithë zhvillimin e lirikës bashkëkohore shqipe, pavarësisht thelbit tërësisht avanguardist, është përmbledhja e gjerë me poezi “Gjashta maç“ (“Marin Barleti” 1995).

Nuk e di se sa të drejta janë fjalët e mia, edh pse kanë kaluar mbi 10 vjet nga botimi i këtij libri. Seritë e tablove, komeditë apo mikrodramat e vogla lirike, zhanri i bejtes (një variant postmodernist i shumfishësisë dhe autoironisë) krijojnë një bymim dhe stërfryrje konkave të gjuhës dhe instrumentarit poetik, duke projektuar një gjendje magmatike të ligjëratës; një rrjetë e dendur asociacionesh dhe shkalle semantike, të cilën kurrë nuk e ka pasur poetika shqipe, apo përkthyer në gjuhën e klisheve – asaj lire kurrë s’ia kishte shkepur kush atë dalldi. Fjalët ndihen ngushtë dhe nuk “prehen” dot në vetvete. Papërsëritshmëria e kumbit dhe figurës josh të shkrihen tok kuptime të pashtershme shumëzërash. Poezia e Hatibit këtu çliron hapësirën për t’i lënë shteg veprimi fushës së gravitetit të fjalëve, me një vetbesim mbisintaksor që reglamenton përdorimin leksikor. Këtu qëndron edhe mishërimi poetik i kuptimit në gjuhë, që gjuha nuk e ndryn veten në lidhjet diskursive dhe varësitë lineare-logjike, porse falë polivalencës (sipas Paul Celanit) – secila fjalë i jep poezisë, si të thuash, një dimension të tretë.

Loja e Ervinit me semantikat dhe polivalencat e fjalëve qe një kërkim intuitiv i stuhishëm, pasi tipologjia e poezisë së Ervinit është në radhë të parë, tërësisht e ndershme, në atë pikëpamje që kam unë për poezinë që shkruhet me frymë, me eshtra e me gjakun e ngazëllyer apo të pikëlluar, pa dinakërinë e ftohtë të leqeve e grremçave të fjalëve, pa sajuar me bisturi në dorë, por duke e ndjerë atë njësh me qenien dhe frymën tënde dhe se shkrimi/shkarkimi i saj në letër, i ngjan jo gërvimës së penës mbi fletë, por shpimit të gjilpërës me bojë drejt në lëkurën tënde të gjallë. E në fakt, ka një sharm të papërsëritshëm poezia e Ervinit dhe ndihet si tatuazhi në lëkurë. Poezitë e librit “Gjashta maç“ janë astari i shqipes, rroba e kthyer së prapthi, ligjërim artistik ala-posfuturist në mjetet poetike të shqipes: është një garë perceptimesh që përthithet dhe transliterohet me të gjitha poret e fiziologjisë me begatinë e imagjinatës “Nëna mjel dhinë ndanë xhadesë për të prodhuar kremin për fytyrën e llërët me vrima… Lotët e mi janë qumësht dhie/ E pi një gjarpër thatim”; “Pikon si kompas djersa e arkitektit mjek mbi atë / trëndafil të zier/ atë revolucion borgjez francez/ që ndan vithet nga kurrizi – marrje fryme i gocës/ Që kam dëshiruar 11 vjeçe… Bota do të mbushet me krijesat fine të Rodenit/ Që bëjnë punë shpejt e seks si kthetra e harabelit/ në telin me tension të lartë”; apo: “Dashuria hapi këmishën e saj prej nape/ Krisën kopsat përdhe/ Ne u derdhëm të kafshonim gjinjtë e saj prej smalti… Ti pengon dorën që shtyhet deri tek sharra e qimeve/, po, aty tek fushë-arrëzi i pabraktisur/ aty ku zhurmojnë vatanet e bariut“.

Truku, stilistika, pathosi, bufonada e patetizuar e ndonjëherë citati, janë konvencione hiper-reale të artit postmodernist: edhe maniera e stërfryrjes konkave të detajeve, është një ekzagjerim i qëllimshëm për të prodhuar një dinamikë surreale të objektit të mbingopur me realitet – që të gjitha – teknika postmoderniste. Fiziologjizmi, ose më saktë sensualja deri në detaje të erotizuara sipas një logjike absurde krijojnë një “orgji” tropesh letrare jashtë çdo modaliteti të përdorur më parë në poezinë shqipe. Futja e fjalës ose shprehjes poetike në marrëdhënie krejt të paparashikuara, kontradiktore, tautologjike, me sensacionin e nonsensit apo ekcentrizmit – na zbulon një anë të panjohur të aftësisë së fjalës. Pol Valeri e ndante fjalën poetike nga e rëndomta, sipas një paravolie të sajuar (fjala në këtë paravoli është për kohërat e vjetra kur paratë ende nuk e kishin fuqinë e floririt): fjala e gjuhës së rëndomtë, shkruan Valeri, është e ngjashme me monedhën e vogël të këmbimit (qindarkat) ose me bankënotat (kartëmonedhat) në atë marrëdhënie që fjala nuk posedon atë vlerë që ka; përkundrazi, fjala poetike, ashtu si floriri i vjetër me nam që qarkullonte deri para Luftës së Parë Botërore, e zotëron vetë vlerën që simbolizon. Pra fjala poetike është jo vetëm tregues për diçka tjetër, por është edhe vetë ajo çka përfaqëson.
Fjalëve, leksikut të poezisë së Ervin Hatibit u mungon moria e jetëve parazitare që kanë bërë në gjuhën shqipe, si shtampa, si klishe, si parulla. Rrathët gjeologjikë, shtresat e kësaj fjale çelen si të reja, të pambarsura me kuptime parazitare, të shkonotizuara nga simbolika tradicionale. Leksiku i tij është po ai, por i kulluar në një enë magjike që shplan zhulin e kujtesës beterre dhe fjala është nebulozë e virgjër, e gjallë, për të hyrë në një komunikim të etur për botëra të reja, por të krijuar valenca të reja kuptimore që të mund ta shprehë sa më të plotë këtë botë kaotike të uritur për emra.

Paradigma postmoderniste në procedetë e Hatibit nuk është aspak qëllim më vete: ai është produkt i kulturës së tij leximore, filologjike, kulturore – aq më tepër, ne nuk do ta klasifikojmë si një postmodernist (anipse kemi shumë arsye ta mbështesim këtë version), por, përderisa një ndër elementet thelbësorë të poezisë së Ervinit janë ekstatizmi, neosentimentalizmi, keqardhja për gjërat dhe realet që ikin dhe malli elegjiak e nostalgjia për realet pa kthim – ne do të mbetemi larg klasifikimeve, së paku për një shkak: arti qëllimshëm postmodernist (me të gjitha rrymat dhe llojet e tij) është shndërruar në një lojë jo më zbavitëse e pa shtegdalje. Si çdo paradigmë arti, postmodernizmi ka lënë trashëgimi teknologjinë e mjeteve të shprehjes, të cilat, në fillim i pati huajtur nga avangardat artistike e, natyrisht, indiferencën moskokëçarëse. Hatibi, përkundrazi, është e kundërta e indiferencës postmoderne: pathosi neosentimental i tij kërkon ta kthejmë frymën dhe të rigjejmë fillin tonë në gjërat e humbura, si një mënyrë për të përmbledhur pjesët e “unit” në një identitet të pandashëm, si subjekt përjetues, por edhe si formacion i vetëdijes.

Po të kemi parasysh përvojën avangardiste të viteve ’90 me grupin e sivëllezërve të tij poetë “E për – 7 – shme”, na sqarohet edhe natyra e mjeteve shprehëse autentike e Ervinit. Dhe mpleksja e origjinës së mjeteve dhe teknikave poetike të tij na del eklektike, madje nga burime të ndryshme zhanrore, ndër më të spikaturit – piktura (ai ka hapur disa ekspozita si piktor), muzika, kinemaja, kolazhet e ndryshme, stilistika publicistike, citatet, pauzat, variacionet seriale etj., të gjitha truke stilistikore që përshkojnë një nga vëllimet e tij poetike më virtuoze “Pasqyra e lëndës” (Ora, 2004). Në këtë libër dallohet një sintezë dhe eklektikë e mjeteve avangardiste dhe atyre postmoderniste. Si rezultat i përplasjes së dy modeleve, ka lindur një model i ri – modeli neosentimental. Ervin Hatibi është poeti, tekstet e të cilit, çdo lexues i mirë, mund t’i njihte fare lehtë, në një mori tekstesh të tjera pa autor.

Librat e Ervin Hatibit: “Përditë shoh qiellin” (1988); “O moj Shqipni dhe lirika të tjera”(bashkautor); “E frikshme dhe e bukur” (bashkautor)”; “La prueba de la tierra” (bashkautor, spanjisht; “Gjashta maç“ (1995); “Pasqyra e lëndës” (2004); “Republick of Albanania” (2005)